نشست کمیسیون مشترک در وین؛ ایران در پی تحکیم جبهه برجام است؟

جارستان به نقل از تیک؛ به هر حال، کمتر از سه هفته دیگر، مهلت تعیین شده از سوی آمریکا برای بازگشت تحریم‌های بین المللی علیه ایران تمام می‌شود. در این مدت همه اعضای برجام آزمون سختی مواجه خواهند شد؛ تاکید آن‌ها بر حفظ برجام به معنای ایستادگی در مقابل آمریکا خواهد بود و همراهی‌شان با آمریکا نیز به قیمت نابودی کامل برجام تمام خواهد شد. شاید به همین خاطر، ژائو لی جیان، سخنگوی وزارت امور خارجه چین، روز دوشنبه گفت: «برجام به پیچ حساسی رسیده است.»

نشست اخیر اعضای باقیمانده در برجام در وین اقدامی در راستای افزایش هماهنگی میان اعضا در مقابل تلاش‌های آمریکا جهت بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بود.

نشست برنامه‌ریزی‌شده کمیسیون مشترک برجام در وین روز سه شنبه برگزار شد و طبق گفته سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه، در آن «موضوعات مهمی» مورد بررسی قرار گرفت.

یک روز قبل از برگزاری نشست کمیسیون مشترک، رئیس هئیت ایران در این نشست، یعنی سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه، عازم اتریش شد و با مقامات این کشور و روسای هئیت‌های کشور‌های عضو برجام گفتگو‌های دوجانبه و چندجانبه انجام داد.

کمیسیون مشترک برجام در شرایطی برگزار شد که سرنوشت توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با توجه به تلاش آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.

آمریکا بعد از رد شدن قطعنامه اش برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران، به مکانیسم ماشه توسل جسته است، هر چند که استفاده آن از این مکانیسم به شدت مورد اعتراض اعضای برجام و اکثر اعضای شورای امنیت قرار گرفته است.

اعضای برجام و اکثریت قاطع اعضای شورای امنیت همگی می‌گویند آمریکا بعد از خروج از برجام دیگر حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد. اما آمریکایی‌ها با استناد به مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، که آمریکا را «دولت مشارکت کننده در برجام» معرفی می‌کند، ادعا می‌کنند که آن‌ها با وجود خروج از برجام همچنان از اختیار فعال سازی مکانیسم ماشه برخوردار هستند.

در چنین شرایطی برخی ناظران معتقد هستند که اگر اوضاع بر همین منوال پیش برود، حدود سه هفته دیگر آمریکا اعلام خواهد کرد که تحریم‌های بین المللی علیه ایران بازگشته اند، ولی سایر کشور‌ها این اعلامیه را رد خواهند کرد.

اعضای برجام هنوز نگفته اند که اگر آمریکا چنین اعلامیه‌ای صادر کند، چه خواهند کرد. آن‌ها فعلا تلاش آمریکا را از اساس زیر سوال می‌برند؛ بنابراین باید منتظر ماند و دید اعضای برجام به بازگشت تحریم‌های سازمان ملل چه واکنشی نشان خواهند داد.

اما آمریکا به صراحت گفته است که در این چند هفته باقی مانده تا انتهای مهلت ۳۰ روزه، صرفنظر از اینکه چه اتفاقی رخ دهد، تحریم‌ها بار دیگر علیه ایران اعمال خواهند شد.

حدود پنج روز قبل از نشست کمیسیون مشترک برجام، مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در توئیتی نوشت: «اگر عضوی از اعضای شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه‌ای برای تداوم رفع تحریم‌ها ارائه کند، آمریکا با آن مخالفت خواهد کرد. اگر هم هیچ قطعنامه‌ی ارائه نشود، باز هم تحریم‌ها علیه ایران در ۲۰ سپتامبر بازخواهند گشت. رویه قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل اینگونه است.»

در سایه این تحولات، برگزاری جلسه کمیسیون مشترک فرصتی در اختیار ایران قرار داد تا مواضع اعضای برجام در خصوص گام‌های بعدی آمریکا جویا شود و در صورت لزوم هماهنگی‌های لازم را انجام دهد.

اندکی پیش از برگزاری جلسه کمیسیون مشترک برجام، عراقچی در گفتگو با صداوسیما گفت: «موضوع تلاش‌های آمریکا یک موضوع بحث جدی در جلسه کمیسیون مشترک برجام خواهد بود. ما امیدوار هستیم که کمیسیون مشترک بتواند در این خصوص به مواضع یکسان و واحدی برسد و بتواند در خصوص ادامه مسیر و تلاش‌هایی که آمریکا برای نابودی برجام به کار گرفته تصمیماتی را اتخاذ کند.»

ایران توانست حمایت سیاسی اعضای برجام را به دست بیاورد که این امر تا حدودی مرهون گام‌های اخیر آن در رفع اختلافات با آژانس است. ایران و آژانس اخیرا برای حل مشکل دسترسی بازرسان بین المللی به دو سایت به توافق رسیدند که آژانس از این سایت‌ها بازدید کند. توافق با آژانس، بار دیگر حساسیت ایران در خصوص حفظ اجماع بین المللی علیه آمریکا را نشان داد. حساسیتی که در نشست کمیسیون مشترک نیز آشکار بود.

ایران توانست در کمیسیون مشترک حمایت اعضای برجام از این توافق را جلب کند، حمایتی که در شرایط کنونی به معنای ایستادگی در مقابل آمریکا در موضوع مکانیسم ماشه است.

وزرای خارجه چین و آلمان، که هر دو عضو برجام هستند، روز سه شنبه بار دیگر بر ضرورت حفظ برجام تاکید کردند. همچنین، لحظاتی بعد از تمام شدن جلسه کمیسیون مشترک، هلگا اشمیت، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، بر اهمیت حفظ برجام و اجرای کامل آن تاکید کرد.

نشست کمیسیون مشترک برجام در وین؛ ایران در پی تحکیم جبهه برجام است؟
دیدار عراقچی با رافائل گروسی در وین

به هر حال، کمتر از سه هفته دیگر، مهلت تعیین شده از سوی آمریکا برای بازگشت تحریم‌های بین المللی علیه ایران تمام می‌شود. در این مدت همه اعضای برجام آزمون سختی مواجه خواهند شد؛ تاکید آن‌ها بر حفظ برجام به معنای ایستادگی در مقابل آمریکا خواهد بود و همراهی‌شان با آمریکا نیز به قیمت نابودی کامل برجام تمام خواهد شد. شاید به همین خاطر، ژائو لی جیان، سخنگوی وزارت امور خارجه چین، روز دوشنبه گفت: «برجام به پیچ حساسی رسیده است.»

در این میان، روسیه سعی می‌کند باب مذاکرات مستقیم میان ایران و آمریکا را بگشاید و از شکل گیری یک بحران در شورای امنیت جلوگیری کند.

روز سه شنبه، همزمان با نشست وین، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه طی یک سخنرانی در دانشگاهی در مسکو، خواستار گفتگوی مستقیم ایران و آمریکا شد.

وی گفت: «از مذاکرات مستقیم میان ایران و آمریکا حمایت می‌کنیم و برای کمک به این دو کشور در آغاز مذاکرات آماده‌ایم.»

رئیس دستگاه دیپلماسی روسیه افزود: «ما آماده مذاکره با هر دو طرف برای فراهم کردن زمینه گفتگو‌های مستقیم (بین تهران و واشنگتن) هستم، اما در صورتی که هر دو طرف علاقه‌مند باشند. به اعتقاد ما مطرح کردن اختلاف‌ها و مسائل به صورت مستقیم و دریافت پاسخ‌ها بدون واسطه از هر چیز دیگری بهتر است.»